Ouderen aanspreken. Tutoyeren en moderne manieren in het rusthuis. Betuttelen en infantiliseren horen er niet bij !

Ik begin mijn blog met een stuk uit de blog van Beatrijs Ritsema, haar blog heet 'Moderne Manieren' 'Hebt u een vraag over het (in)correct gedrag van uzelf of anderen? Beatrijs weet raad!' ..12 jaar aan colums in het dagblad Trouw en op http://www.beatrijs.com

Omdat de professioneel u-zegger ons dilemma zo mooi onder woorden brengt mag zij openen met :

Beste Beatrijs,

Ik ben werkzaam als verpleegkundige op een polikliniek. Ik roep patiënten binnen die in de wachtkamer zitten, dan verzoek ik mevrouw Smit of de heer Jansen of hoe ze ook heten om ergens plaats te nemen. Kleine kinderen noem ik bij hun voornaam. Het probleem zit hem bij mensen tussen de pakweg 14 en 20 jaar. Het klinkt heel vreemd om tegen een jongen of meisje van 16 mevrouw of meneer Smit te zeggen. Soms staat er een voornaam op het patientenplaatje, maar dan lijkt het net of ik een bekende van ze ben. Als je ze bij de voornaam noemt voelen ze zich een klein kind, maar van ‘mevrouw’ of ‘meneer’ krijgen ze een rolberoerte. Ik heb zelf de leeftijd van hun ouders.

Ik spreek trouwens alle patiënten van boven de 20 aan met u. Buiten mijn werk zeg ik meestal je en jij tegen zowel jongeren als ouderen. Het gebruik van ‘u’ ervaar ik als te afstandelijk en een beetje onvriendelijk. Ik voel ook een beetje schaamte als men mij met ‘u’ aanspreekt.

Professioneel u-zegger

Beste U-zegger,

In vroeger tijden gebruikten mensen in dit soort situaties ‘mejuffrouw Smit’ of ‘jongeheer Jansen’. Deze aanspreektitels zijn in onbruik geraakt. Alle juffrouwen zijn mevrouw en alle jongeheren zijn meneer geworden. In uw geval lijkt me het een oplossing om zowel voor- als achternaam te noemen, als u een (tiener)patiënt binnenroept. Geen enkele tiener zal er bezwaar tegen hebben om als ‘Carla Smit’ of ‘Theo Jansen’ te worden opgeroepen. Ook voor kleinere kinderen raad ik u trouwens aan om zowel voor- als achternaam te gebruiken, omdat de kleintjes een vader of moeder bij zich hebben en volwassenen geconditioneerd zijn op achternamen. Als er geen voornaam op het patiëntenplaatje staat, dan ontkomt u niet aan ‘de heer Jansen’ of ‘mevrouw Smit’.

Het alternatief zou zijn om alleen de achternaam te gebruiken en dat klinkt bruusk en onprettig.

Wat het tutoyeren in het algemeen betreft: u schrijft dat u meestal zowel jongeren als ouderen tutoyeert, omdat u ‘u’ een beetje onvriendelijk vindt. Ook voelt u schaamte wanneer anderen ‘u’ zeggen. Mensen van ongeveer dezelfde leeftijd of jonger kunt u wel tutoyeren. Heel veel mensen doen dat. Toch zou ik u afraden om ouderen vanzelfsprekend te tutoyeren. Veel ouderen vinden dat te intiem of te opdringerig. Het verschil tussen ‘u’ en ‘jij’ was vroeger gebaseerd op verschillen in status en macht. Tegenwoordig duidt het op een verschil in intimiteit. Dichtbije mensen hebben een voornaam en zijn ‘jij’. Onbekenden hebben hoogstens een achternaam en zijn ‘u’.

Als mensen ‘u’ tegen u zeggen, zoals ik nu doe, hoeft u zich daarvoor niet te schamen. Het geeft inderdaad een zekere afstandelijkheid aan, maar de meeste korte contacten tussen onbekenden (in winkels, in het openbaar vervoer, aan de telefoon, voor een loket) zijn nu eenmaal zakelijk en formeel. U ervaart afstandelijkheid bij het ‘u’ zeggen en dat is ook precies de bedoeling. Die afstand hoeft trouwens in het geheel niet onvriendelijk te zijn. Korte contacten tussen mensen die elkaar met ‘u’ aanspreken kunnen bijzonder prettig verlopen.

Vandaag blog ik over het aanspreken van onze bewoners. Hoe doe je dat correct ?
Ik beweer dat met de voornaam het meest persoonlijk is, en zorg is heel persoonlijk nietwaar.


Uw coach las voor u vele artikels en meningen over hoe mensen elkaar 'horen' aan te spreken, en de meningen zijn verdeeld/ wat had je gedacht. Toch is er voor de ouderenzorg een lijn te vinden :

Wat de ouderenzorg betreft springt er toch wel uit dat je ouderen 

• niet betuttelt, niet kinderachtig toespreekt, 
• geen koos- of bijnaampjes gebruiken (zelfs mee oppassen als de bewoner vraagt om bolleke genoemd te worden/ of 'gekend' is als dotje)
• niet aanspreekt met 'we' (Hugette: 'WE gaan ons wassen/ zot! WE gaan ons helemaal niet samen wassen!' hoorde ik haar antwoorden. LOL) 
• en dat je hen in een woonsetting niet te lang meneer en mevrouw noemt omdat dit vaak te afstandelijk is ('Ken je me na al die tijd nog niet !').

Let op. Ouderen gaan met hun tijd mee en hebben moderne manieren. Ze leerden misschien ooit met een griffel schrijven, maar gebruiken nu vlot de computer en de tablet. O.k. niet allemaal, doch in de goede zeden gaan ze heus wel mee met hun tijd. 

Dat is één kant van de zaak. Aan de andere kant moet jij als hulpverlener

• hun persoonlijke voorkeur leren kennen
• moet jij jouw persoonlijke voorkeur leren kennen (en die leren beteugelen, of juist wat los leren komen)
• roepnaam is o.k. (Vele Maria 's noemen zich Martha, Gert, Wiske, Koos, Lien/ en veel Jozefs noemen zich Charel, Jan, Jef, Henk). Leer 

De omgeving en cultuur spelen ook een rol. Weet waar je bent, en hoe de mensen daar met elkaar omgaan.

Tutoyeren (Frans tutoyer van tu = jij en toi = jou) is iemand aanspreken met je of jij. Men gebruikt dus géén u. Dit gaat over het algemeen gepaard met het aanspreken met de voornaam.
Het tegenovergestelde wordt wel vousvoyeren genoemd (in het Frans vouvoyer zonder s).

Het Nederlands kent ook de woorden jijen en jouen die samen dezelfde betekenis hebben. Een Nederlands purisme voor tutoyeren is jijjouwen.

Tutoyeren geldt als onbeleefd, afhankelijk van de relatie en leeftijd van de sprekers. In het Nederlands is het thans normaal tussen mensen die elkaar kennen en tegen jongeren. Volgens de etiquette wordt eenieder geacht om een ander met u aan te spreken, totdat één van beiden het initiatief neemt aan te geven dat het niet langer noodzakelijk is aangesproken te worden met u en/of met mijnheer of mevrouw. Volgens de etiquette is het de oudere, of hogere in rang die daartoe het initiatief neemt. Bij bezoek is het de gastheer/gastvrouw, of alleszins degene die het initiatief voor het gesprek heeft genomen. In de praktijk wordt er echter spontaan getutoyeerd als men vindt dat men de ander goed genoeg kent.

Gelukkig leven wij in Vlaanderen en daar is 'ge' en 'gij' zowel beleefdheidsvorm als vertrouwelijk, lekker makkelijk !
Alleen met het gebruik van de voornaam of meneer zitten wij wat in de knoop.

In Vlaanderen en Zuid-Nederland is in de omgangstaal de oude vorm gij (ge), waarvan u de objectsvorm is, nog algemeen gebruikelijk, zowel in een vertrouwelijk als in een formeel register (hoewel voor dat laatste ook vaak "u" wordt gebruikt). In het onderwijs worden alleen de vormen "jij" en "je" aangeleerd, maar onder invloed van het dialect en de Vlaamse tussentaal blijft "gij"/"ge" dominant in de spreektaal.

In de meeste woonzorgcentra wordt er - zeker na een korte tijd - spontaan overgeschakeld op de voornaam. Je mag er van uit gaan dat je dat - zonder te familiar te worden - best kunt proberen. 
En mocht iemand er op staan om meneer of mevrouw genoemd te worden, neem het dan voor lief.


Alvast hebben wij in ons WZC afgesproken de 150 bewoners beter te leren kennen, en niet gemakkelijkheidshalve meneer en mevrouw of u te zeggen. Daarvoor vergaderen we ook met het kamernummer + familienaam + voornaam want het dagelijkse 'namen noemen' help ons geheugen. 


Met 150 bewoners zitten we ook op de natuurlijke limiet van 'aantal kennissen' die een mens zou onthouden. Ik zou het niet weten want zelf ben ik oerslecht in namen onthouden ..een kleine ramp soms want iemands voornaam kennen is hem eer aan doen. 


Mensen met dementie met hun voornaam aanspreken is trouwens ook veilig omdat je nooit echt weet hoe oud ze in hun beleving zijn. Ann zou het raar vinden om mevrouw Hoog genoemd te worden want ze denkt dat ze twintig is. Mevrouw Hoog is haar moeder. 

BETUTTELEN EN INFANTILISEREN= MISHANDELEN

Gerontopsycholoog Luc Van De Ven: "Als je een oudere flauw of betuttelend  benadert, dan begraaf je hem" Gerontopsycholoog Luc Van De Ven  gaf het al aan: zorgverleners die ouderen infantiliseren is oudermishandeling. Als je een oudere flauw of betuttelend benadert, dan begraaf je hem. Wanneer je ouderen in de echte betekenis van het woord als bewoners beschouwt, dan behandel je ze niet als kleine kinderen. Op geen enkel vlak en op geen enkele manier.

7,5 JAAR VROEGER DOOD als gevolg van KINDERLIJKE BEHANDELING?

Bejaarden sterven eerder door kinderlijke behandelingbron: Nederlandse VU medisch centrum in Amsterdam + dagblad Het Laatste Nieuws - 8/10/2008

Tegen ouderen spreken alsof ze kinderen zijn, kan een schadelijk effect hebben op hun gezondheid. Het kan er zelfs voor zorgen dat ze 7,5 jaar vroeger sterven dan senioren die niet kinderlijk behandeld worden, blijkt uit Amerikaans onderzoek. ergernissenHet onderzoek bestudeerde 660 mensen ouder dan 50 jaar. Daaruit bleek dat eenkinderlijke behandeling bij ouderen stress kan veroorzaken en zo hun gezondheid negatief beïnvloedt. Het zijn voornamelijk de mensen in de gezondheidszorg die het meeste kwaad aanrichten, hoewel zij eigenlijk enkel aardig proberen te zijn. Veel oudere patiënten ergeren zich ook aan dokters die eerder de kinderen dan de senioren zelf aanspreken. Daarnaast worden ze ook kwaad wanneer mensen er van uitgaan dat ze niets kennen van computers, gsm's en andere moderne gadgets.onbekwaamDoor kinderlijk tegen ouderen te praten, geef je de patiënt de indruk dat hij onbekwaam is en komt hij zo in een negatieve spiraal terecht. Professor Becca Levy zegt: "Deze kleine beledigingen kunnen leiden tot een negatief beeld van ouder worden. Senioren die hier negatief over denken, hebben een slechtere gezondheid en sterven 7,5 jaar eerder dan positieve senioren. De manier waarop je een oudere behandelt, heeft dus een groter effect op hun gezondheid dan regelmatig bewegen of niet roken."dementieVoor mensen met lichte tot gematigde dementie, waren de effecten van kinderlijk spreken nog alarmerender. Patiënten werden agressief en wilden niet meewerken, de ergste gevallen begonnen zelfs te roepen. Professor Williams zegt dat ouderen met dementie even erg afzien van een kinderlijke behandeling: "Het belangrijkste voor een patiënt met Alzheimer is om zijn waardigheidsgevoel te behouden. Iemand die tegen je praat alsof je een baby bent, maakt je van erg streek." (ep)

DEPRESSIE ALS GEVOLG VAN BETUTTELING

Betuttelen meer ongezond dan roken of niet bewegenbron: Sunday Times + dagblad Het Laatste Nieuws - 12/10/2008 De betuttelende, vaak neerbuigende manier waarop oudere mensen vaak worden aangesproken in bejaardentehuizen of ziekenhuizen is niet alleen beledigend, zo meldt de Sunday Times, het is zelfs slecht voor hun fysieke en psychische gezondheid. "En, hoe voelen wij ons vandaag? " of "Hebben we ons bord helemaal leeggegeten". Het zijn zinnen die verplegers of verzorgers heel vaak in de mond nemen, en ongetwijfeld met de beste bedoelingen. Maaroudere mensen aanspreken alsof het kleuters zijn, vaak ook heel luid en met-de-na-druk-op-el-ke-let-ter-greep, mag dan tot doel hebben om beter te communiceren, in feite veroorzaakt het bij veel "slachtoffers"depressies omdat die daardoor de indruk krijgen dat ze incompetent of niet meer helemaal bij hun verstand zijn. rebelsDaarenboven, zo blijkt uit onderzoek aan de Amerikaase universiteit van Kansas, worden oudere patiënten die kampen met dementie, door die manier van aanspreken vaak rebels, en willen ze hun medicatie niet meer nemen, hoe nodig die ook is. behandeld als een snotneusOok mensen die nog in goede geestelijke gezondheid verkeren, krijgen problemen wanneer ze voortdurend worden benaderd als een klein kind. Een woordvoerder van een Britse organisatie van bejaarden wijst erop dat "als je je hele leven een gerespecteerd lid bent geweest van de gemeenschap en je, na in een home of ziekenhuis te zijn beland, als een snotneus wordt behandeld alleen omdat je grijs haar en rimpels hebt, kan dat het zelfbeeld en het zelfrespect van die mensen zwaar ondermijnen". (belga/jv) Hier gaat uw coach het bij laten vandaag, Clark Kent of Super voor de vrienden